SKKN Các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đồ dùng dạy học để đổi mới phương pháp trong giảng dạy môn KHTN 6

 Các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đồ dùng dạy học để đổi mới phương 
 pháp trong giảng dạy môn KHTN 6
PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................1
1. Lý do chọn đề tài...............................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.........................................................................................1
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu.........................................................................2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................2
5. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................2
PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ..........................................................3
1. Cơ sở lý luận......................................................................................................3
1.1. Các phương pháp dạy học, các kỹ thuật dạy học tích cực sử dụng trong 
trường THCS.........................................................................................................3
1.1.1. Phương pháp dạy học là gì? ........................................................................3
1.1.2. Một số kĩ thuật dạy học tích cực .................................................................3
1.2. Thiết bị, đồ dùng dạy học Khoa học tự nhiên 6 .............................................6
1.2.1. Khái niệm về thiết bị dạy học.....................................................................6
1.2.2. Vài trò của thiết bị, đồ dùng dạy học khoa học tự nhiên 6..........................6
2.Thực trạng việc sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học trong môn khoa học tự 
 nhiên 6 tại trường THCS Nguyễn Lân...............................................................8
3.Đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học trong 
 môn khoa học tự nhiên 6 tại trường THCS Nguyễn Lân...................................9
3.1. Giáo viên cần phải hiểu được mục đích của việc sử dụng đồ dùng dạy học là 
gì? 9
3.2. Yêu cầu về sự chuẩn bị của giáo viên ............................................................9
3.3. Giáo viên cần hiểu và phân loại thiết bị, đồ dùng dạy học và phân loại thí 
nghiệm.................................................................................................................10
3.3.1. Thí nghiệm biểu diễn.................................................................................10
3.3.2. Đối với loại bài trong đó có thí nghiệm thực hành của học sinh..............12 Các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đồ dùng dạy học để đổi mới phương 
 pháp trong giảng dạy môn KHTN 6
 PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
 Năm học 2021-2022 là một năm học đáng nhớ, đánh dấu sự thay đổi lớn 
trong giáo dục THCS với việc thay sách giáo khoa lớp 6. Đối với tất cả các môn 
học nói chung và môn khoa học tự nhiên nói riêng, việc dạy học theo lối truyền 
thụ một chiều đã buộc học sinh chấp nhận kiến thức một cách lý thuyết suông, 
thụ động, không gắn kết được với thực tiễn, học sinh không hình thành kỹ năng 
thì các kiến thức đó sẽ thật khô cứng và nhàm chán.
 Trong dạy học môn khoa học tự nhiên lớp 6 giúp học sinh không những 
mở rộng vốn tri thức nào đó mà còn giúp họ hình thành năng lực tư duy, khả 
năng phán đoán và giải quyết vấn đề. Chính vì vậy, trong các giờ dạy học khoa 
học tự nhiên 6 nói riêng và môn khoa học thực nghiệm nói chung cần phải có 
thiết bị, đồ dùng dạy học để giúp học sinh khơi dậy và nuôi dưỡng khát vọng tự 
tìm ra câu trả lời cho một vấn đề đã nêu, cảm giác hài lòng khi đã nỗ lực khám 
phá để giải quyết thành công vấn đề nảy sinh để rồi từ đó kích thích sự phát triển 
năng lực tư duy, lòng say mê khám phá khoa học của học sinh.
 Đối với trường trung học cơ sở Nguyễn Lân, thực tế của việc đổi mới 
phương pháp dạy học và thay sách giáo khoa cho các lớp 6 với bộ môn Khoa 
học tự nhiên thay thế cho môn Lý, Sinh và có thêm kiến thức bộ môn Hóa trong 
chương trình cũ đòi hỏi giáo viên phải thay đổi tư duy khi soạn bài và lên lớp để 
bám sát yêu cầu của chương trình sách giáo khoa tổng thể 2018. Để thay đổi 
được phương pháp giảng dạy môn khoa học tự nhiên 6 thì việc sử dụng hiệu quả 
đồ dùng dạy học mới cùng với tận dụng đồ dung hiện có là điều vô cùng quan 
trọng. Nhưng vấn đề đặt ra là sử dụng các thiết bị đó như thế nào cho hiệu quả 
và làm thế nào để các em có thể tự tiến hành các thí nghiệm, từ đó các em tự tìm 
ra kiến thức của bài học và áp dụng kiến thức đó vào cuộc sống, đó chính là vấn 
đề mà mỗi giáo viên dạy khoa học tự nhiên đều phải quan tâm.
 Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Các biện pháp 
nâng cao hiệu quả sử dụng đồ dùng dạy học nhằm đổi mới phương pháp 
trong giảng dạy môn KHTN 6 bộ sách kết nối tri thức với cuộc sống”.
2. Mục đích nghiên cứu.
- Nghiên cứu và áp dụng đề tài vào thực tiễn dạy và học nhằm nâng cao hiệu 
 quả sử dụng thiết bị, đồ dùng trong môn khoa học tự nhiên 6 để tiếp tục góp
 1/34 Các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đồ dùng dạy học để đổi mới phương 
 pháp trong giảng dạy môn KHTN 6
 PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận
1.1. Các phương pháp dạy học, các kỹ thuật dạy học tích cực sử dụng trong 
trường THCS
1.1.1. Phương pháp dạy học là gì?
1.1.2. Một số kĩ thuật dạy học tích cực
Trong đề tài này, phương pháp dạy học được hiểu là cách thức, là con đường 
hoạt động chung giữa giáo viên và học sinh, trong những điều kiện dạy học xác 
định, nhằm đạt tới mục đích dạy học.
Phương pháp dạy học có ba bình diện:
- Bình diện vĩ mô là quan điểm về phương pháp dạy học. Ví dụ: Dạy học hướng 
vào người học, dạy học phát huy tính tích cực của HS,
- Bình diện trung gian là phương pháp dạy học cụ thể. Ví dụ: phương pháp đóng 
vai, thảo luận, nghiên cứu trường hợp điển hình, xử lí tình huống, trò chơi,  Ở 
bình diện này khái niệm phương pháp dạy học được hiểu với nghĩa hẹp, là 
những hình thức, cách thức hành động của giáo viên và học sinh nhằm thực hiện 
những mục tiêu dạy học xác định, phù hợp với những nội dung và điều kiện dạy 
học cụ thể.
- Bình diện vi mô là kĩ thuật dạy học . Ví dụ: kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật giao 
nhiệm vụ, kĩ thuật đặt câu hỏi, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật phòng tranh, kĩ 
thuật các mảnh ghép, kĩ thuật hỏi chuyên gia, kĩ thuật hoàn tất một nhiệm vụ,...
Tóm lại, quá trình dạy học là khái niệm rộng, định hướng cho việc lựa chọn các 
phương pháp dạy học cụ thể. Các phương pháp dạy học là khái niệm hẹp hơn, 
đưa ra mô hình hành động. Kĩ thuật dạy học là khái niệm nhỏ nhất, thực hiện các 
tình huống hành động.
Trong khuôn khổ đề tài có hạn nên tôi xin lựa chọn đưa ra một số kỹ thuật dạy 
học tích cực thường sử dụng
1.1.2.1 Kĩ thuật chia nhóm
 3/34 Các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đồ dùng dạy học để đổi mới phương 
 pháp trong giảng dạy môn KHTN 6
1.1.2.5. Kĩ thuật phòng tranh
 Kĩ thuật này có thể sử dụng cho hoạt động cá nhân hoặc hoạt động nhóm.
- Giáo viên nêu câu hỏi/ vấn đề cho cả lớp hoặc cho các nhóm.
- Mỗi thành viên ( hoạt động cá nhân) hoặc các nhóm (hoạt động nhóm) phác 
hoạ những ý tưởng về cách giải quyết vấn đề trên một tờ bìa và dán lên tường 
xung quanh lớp học như một triển lãm tranh.
- Học sinh cả lớp đi xem “ triển lãm’’ và có thể có ý kiến bình luận hoặc bổ 
sung.
- Cuối cùng, tất cả các ph¬ương án giải quyết được tập hợp lại và tìm ph-ương 
án tối ¬ưu.
1.1.2.6. Kĩ thuật công đoạn
- HS được chia thành các nhóm, mỗi nhóm được giao giải quyết một nhiệm vụ 
khác nhau. Ví dụ: nhóm 1- thảo luận câu A, nhóm 2- thảo luận câu B, nhóm 3- 
thảo luận câu C, nhóm 4- thảo luận câu D,
- Sau khi các nhóm thảo luận và ghi kết quả thảo luận vào giấy A0 xong, các 
nhóm sẽ luân chuyển giấy AO ghi kết quả thảo luận cho nhau. Cụ thể là: Nhóm 
1 chuyển cho nhóm 2, Nhóm 2 chuyển cho nhóm 3, Nhóm 3 chuyển cho nhóm
4, Nhóm 4 chuyển cho nhóm 1
- Các nhóm đọc và góp ý kiến bổ sung cho nhóm bạn. Sau đó lại tiếp tục luân 
chuyển kết quả cho nhóm tiếp theo và nhận tiếp kết quả từ một nhóm khác để 
góp ý.
- Cứ như vậy cho đến khi các nhóm đã nhận lại được tờ giấy A0 của nhóm mình 
cùng với các ý kiến góp ý của các nhóm khác.
1.1.2.7. Kĩ thuật các mảnh ghép
- HS được phân thành các nhóm, sau đó giáo viên phân công cho mỗi nhóm thảo 
luận, tìm hiểu sâu về một vấn đề của bài học. Chẳng hạn: nhóm 1- thảo luận vấn 
đề A, nhóm 2- thảo luận vấn đề B, nhóm 3- thảo luận vấn đề C, nhóm 4- thảo 
luận thảo luận vấn đề D,Học sinh thảo luận nhóm về vấn đề đã được phân
công. Sau đó, mỗi thành viên của các nhóm này sẽ tập hợp lại thành các nhóm
 5/34 Các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đồ dùng dạy học để đổi mới phương 
 pháp trong giảng dạy môn KHTN 6
 - Để đạt được hiệu quả cao, trong khi tiến hành thí nghiệm giáo viên có 
thể đặt các câu hỏi khắc sâu về các tình huống trong thí nghiệm nhằm tạo cho 
học sinh những tình huống có vấn đề để các em cùng suy nghĩ tháo gỡ từ đó các 
em hiểu sâu hơn về thí nghiệm đang làm.
 - Tùy theo từng bài mà giáo viên có thể nêu thêm thí nghiệm thay thế 
hoặc cho học sinh tự đề xuất thí nghiệm thay thế khác để cho bài học phong phú 
đa dạng nhằm phát triển được vốn hiểu biết của học sinh. Nhưng các thí nghiệm 
thay thế đó đòi hỏi phải đảm bảo đúng và chính xác mục tiêu của thí nghiệm.
 - Với các thí nghiệm thay thế giáo viên có thể hỏi học sinh tại sao thí 
nghiệm này có thể thay thế được? Nhằm khắc sâu hơn cho các em về tính chặt 
chẽ, đúng đắn của thí nghiệm thay thế đó.
 - Nếu cần thì trên các dụng cụ phải có các vật chỉ thị để làm nổi bật lên các bộ 
phận đặc biệt cần quan sát hoặc dùng các vật, chất khác hỗ trợ cho vấn đề cần nghiên 
cứu.
 + Các thiết bị dùng để tiến hành trong bài yêu cầu cần phải được kiểm tra 
và làm trước để đảm bảo giờ thực hành thành công và gây được niềm tin vào 
khoa học ở học sinh.
 + Khi các thí nghiệm xảy ra nhanh cần hướng dẫn học quan sát hoặc lặp 
lại thí nghiệm để học sinh có thể theo dõi được.
 Bước 6: Lập luận trao đổi xung quanh kết quả thu được. Hợp thức 
hóa kiến thức.
 Sau khi tiến hành thí nghiệm xong giáo viên cho các nhóm lần lượt báo 
cáo hiện tượng hoặc kết quả thí nghiệm mà học sinh thu thập được qua thí 
nghiệm của giáo viên. Sau đó dựa vào bảng kết quả của giáo viên, giáo viên 
hướng dẫn học sinh nhận xét chéo, phân tích kết quả thí nghiệm và rút ra kết 
luận.
 Chú ý: Trong phần này nếu kết quả thí nghiệm có sự sai số nhỏ thì giáo viên 
phải giải thích thật rõ cho các em để gây được niềm tin của học sinh vào thí nghiệm.
 Có thể đưa ra một số gợi ý về việc giải thích kết quả thí nghiệm có sự sai 
số trong thí nghiệm biểu diễn của giáo viên cho học sinh như sau:
 - Thứ nhất giáo viên phải nắm chắc bản chất của hiện tượng trong thí 
nghiệm để dựa vào đó mà giải thích vấn đề.
 Ví dụ như: trong chương trình khoa học tự nhiên 6 chỉ nêu lên hai loại lực 
ma sát: ma sát nghỉ và ma sát trượt. Nhưng lại đưa vào hình ảnh ổ bi có tác dụng 
làm giảm độ lớn lực ma sát. Vậy nếu học sinh phát hiện và nói đó là ma sát lăn 
thì giáo viên cần giải thích: ổ bi giúp giảm độ lớn lực ma sát trượt. Nếu ổ trục thì
 11/34